Άγ. Γρηγόριος Παλαμάς: Ομιλία στον Ευαγγελισμό της πανυπέραγνης Δέσποινάς μας Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας"

 (Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς)

1. O ψαλμωδός προφήτης, απαριθμώντας τα είδη της δημιουργίας και καθορώντας την αποτεθειμένη σ' αυτά σοφία του Θεού, γεμάτος θαυμασμό ολόκληρος, εκεί που έγραφε ανεφώνησε· «πόσο μεγαλοπρεπή είναι τα έργα σου, Κύριε, όλα τα έπλασες με σοφία!».

Σ' εμένα τώρα, που επιχειρώ να εξαγγείλω κατά δύναμι την σαρκική επιφάνεια του Λόγου που έκτισε τα πάντα, ποιος λόγος θα μου αρκέση για εξύμνησι; Εάν πραγματικά τα όντα είναι γεμάτα θαύμα και το ότι αυτά προήλθαν στην ύπαρξι από μη όντα είναι θείο και πολυύμνητο, πόσο θαυμασιώτερο και θειότερο είναι και πόσο αναγκαιότερο είναι να υμνήται από μας το να γίνη κάποιο από τα όντα θεός, και όχι απλώς θεός, αλλά ο όντως ων Θεός, και μάλιστα η φύσις μας που δεν μπόρεσε ή δεν θέλησε ούτε τον χαρακτήρα κατά τον οποιίο έγινε να φυλάξη και γι' αυτό δικαίως απωθήθηκε στα κατώτατα μέρη της γης; Διότι τόσο μεγάλο και θείο, τόσο απόρρητο και ακατανόητο είναι το ότι η φύσις μας έγινε ομόθεος και ότι δι' αυτής μας εχαρίσθηκε η επάνοδος στο καλύτερο ώστε τούτο και στους αγίους αγγέλους και στους ανθρώπους, ακόμη και στους προφήτες, αν και αυτοί βλέπουν δια Πνεύματος, να μένη στην πραγματικότητα ανεπίγνωστο, μυστήριο που είναι κρυμμένο από τον αιώνα.



 Και γιατί αναφέρω μόνο πριν πραγματοποιηθή; Διότι και όταν έγινε, πάλι μένει μυστήριο, όχι βέβαια ότι έγινε αλλά πώς έγινε· μυστήριο πιστευόμενο αλλά μη γινωσκόμενο, προσκυνούμενο, αλλά μη πολυπραγμονούμενο, προσκυνούμενο δε και πιστευόμενο διά μόνου του Πνεύματος· «διότι κανείς δεν μπορεί να ειπή Κύριον Ιησού, παρά στο άγιο Πνεύμα», και το Πνεύμα είναι αυτό διά του οποίου προσκυνούμε και διά του οποίου προσευχόμαστε, λέγει ο απόστολος.


2. Ότι δε το μυστήριο τούτο είναι ακατανόητο, όχι μόνο στους ανθρώπους, αλλά και στους αγγέλους και τους αρχαγγέλους, αποδεικνύει σαφώς και το γεγονός που εορτάζεται από εμάς σήμερα. Ο αρχάγγελος ευαγγελίσθηκε στην Παρθένο τη σύλληψι· όταν δε αυτή αναζητούσε τον τρόπο κι είπε προς αυτόν, «πώς θα μου συμβή τούτο, αφού δεν γνωρίζω άνδρα;», μη μπορώντας να ερμηνεύση τον τρόπο κατά κανένα τρόπο ο αρχάγγελος, κατέφυγε και αυτός προς τον Θεό, λέγοντας «Πνεύμα άγιο θα έλθη σ' εσέ και δύναμις Υψίστου θα σε επισκιάση». Όπως δηλαδή, αν κανείς ερωτούσε τον Μωυσή, πώς κατασκευάζεται από γη άνθρωπος, πώς από χώμα προέρχονται οστά και νεύρα και σάρκα, πώς αισθητήρια από αναίσθητη ύλη, πώς πάλι άνθρωπος από την αδαμιαία πλευρά, πώς το οστούν διαπλώθηκε και διαιρέθηκε, ενώθηκε και συνδέθηκε, πώς από το οστούν προήλθαν σπλάγχνα και χυμοί διάφοροι και όλα τα άλλα; Όπως λοιπόν, αν κάποιος ερωτούσε αυτά τον Μωυσή, δεν θα έλεγε τίποτε περισσότερο πλην του ότι ο Θεός είναι που έλαβε χώμα από τη γη και έπλασε τον Αδάμ, και μια από τις πλευρές του Αδάμ και κατασκεύασε την Εύα, ώστε θα έλεγε μεν ποιος είναι ο κτίστης, αλλά τον τρόπο κατά τον οποίο έγιναν εκείνα δεν θα τον έλεγε· έτσι και ο Γαβριήλ, ότι τον άσπορο τόκο θα κατασκευάσουν το άγιο Πνεύμα και η δύναμις του Υψίστου, το είπε, το πώς όμως, δεν το είπε. Αν μάλιστα, όταν εμνημόνευσε προηγουμένως την Ελισάβετ, ότι συνέλαβε σε γηρατειά ενώ ήταν στείρα, δεν είχε να ειπή τίποτε παραπάνω πλην του ότι δεν είναι τίποτε αδύνατο για τον Θεό, πώς θα μπορούσε να ειπή τον τρόπο στην περίπτωσι αυτής που συνέλαβε κι εγέννησε παρθενικά;

3. Έχει όμως και κάτι περισσότερο το λεγόμενο από τον αρχάγγελο προς την Παρθένο, που ενέχει μεγαλύτερο μυστήριο· «θα έλθη», λέγει, «άγιο Πνεύμα σ' εσέ και δύναμις Υψίστου θα σ' επισκιάση». Γιατί; Διότι και το γεννώμενο δεν είναι προφήτης ούτε απλώς άνθρωπος, όπως ο Αδάμ, αλλά θα ονομασθή υιός του Υψίστου, σωτήρ και λυτρωτής του ανθρωπίνου γένους και βασιλεύς αιώνιος. Όπως τους λίθους που εξέπεσαν από κορυφή όρους και κινούνται έως το τέλος της υπωρείας τους διαδέχονται πολλοί κρημνοί, έτσι κι εμάς, αφού εξεπέσαμε από τη θεία εντολή στον παράδεισο κατεβήκαμε έως τον άδη, πολλά δεινά μας ευρήκαν διαδοχικά. Διότι δεν είναι μόνο η γη που ανέπτυξε αγκάθια και τριβόλια αισθητά, κατά την κατάρα προς τον προπάτορα, αλλά εσπαρθήκαμε κι εμείς με τα πολυειδή αγκάθια των πονηρών παθών και τα φοβερά τριβόλια της αμαρτίας. Και δεν έλαβε το γένος μας εκείνη μόνο τη λύπη την οποία εκληροδότησε η προμήτωρ διά της προς αυτήν κατάρας, που την κατεδίκασε να γεννά με λύπη, αλλά και όλος ο βίος μας έγινε σχεδόν οδύνη και λύπη.

4. Ο Θεός όμως που μας έπλασε από ευσπλαγχνία επέβλεψε προς εμάς φιλανθρώπως και αφού έκλινε τους ουρανούς κατέβηκε και παίρνοντας από την αγία Παρθένο τη φύσι μας την ανακαίνισε και την επανέφερε, μάλλον δε την ανεβίβασε σε θείο και ουράνιο ύψος. Θέλοντας λοιπόν να πραγματοποιήση αυτό, μάλλον δε να φέρη σε πέρας την προαιώνια βουλή του σήμερα, στέλλει τον αρχάγγελο Γαβριήλ, όπως λέγει ο ευαγγελιστής Λουκάς, «στη Ναζαρέτ προς Παρθένο μνηστευμένη με άνδρα, του οποίου το όνομα ήταν Ιωσήφ, από το γένος και την πατριά του Δαβίδ, και το όνομα της Παρθένου ήταν Μαριάμ».

5. Στέλλει λοιπόν ο Θεός τον αρχάγγελο προς Παρθένο και την καθιστά μητέρα του με μόνη την προσφώνησι αν και μένει παρθένος, επειδή βέβαια, αν συλλαμβανόταν από σπέρμα, δεν θα ήταν νέος άνθρωπος ούτε θα ήταν άναμάρτητος και σωτήρ των αμαρτωλών διότι η κίνησις της σαρκός για γέννησι, αφού μένει ανυπότακτη προς τον νου που είναι ταγμένος να ηγεμονεύη των λειτουργιών μας, δεν ευρίσκεται εντελώς έξω από την αμαρτία. Γι' αυτό και ο Δαβίδ έλεγε, «με ανομίες συνελήφθηκα και με αμαρτίες μ' εκυοφόρησε η μητέρα μου». Εάν λοιπόν η σύλληψις του Θεού ήταν από σπέρμα, δεν θα ήταν νέος άνθρωπος ούτε αρχηγός της νέας και μη παλαιουμένης καθόλου ζωής. Αν ήταν της παλαιάς μερίδος και κληρονόμος εκείνου του πταίσματος, δεν θα μπορούσε να φέρη στον εαυτό του το πλήρωμα της άφθαρτης θεότητος και να κάμη την σάρκα του ανεξάντλητη αγιασμού, ώστε και των προπατόρων εκείνων ν' αποπλύνη τον μολυσμό με περίσσεια δυνάμεως και στους επιγόνους όλους να επαρκή γι' αγιασμό. Γι' αυτό δεν ήλθε άγγελος ούτε άνθρωπος, αλλ' ο ίδιος ο Κύριος ήλθε και μας έσωσε, που συνελήφθηκε και εσαρκώθηκε σε μήτρα Παρθένου κι έμεινε αναλλοιώτως Θεός.

6. Έπρεπε δε να έχη και μάρτυρα της άσπορης συλλήψεως την Παρθένο και συνεργό σε όσα επρόκειτο να τελεσθούν κατ' οικονομία. Ποια είναι αυτά; Η άνοδος στη Βηθλεέμ, όπου θα ετελείτο και ο εξαγγελλόμενος και δοξαζόμενος τοκετός· η προσέλευσις στο ιερό, όπου το βρέφος μαρτυρείται Κύριος ζωής και θανάτου από τον Συμεών και την Άννα· η φυγή στην Αίγυπτο εμπρός στον Ηρώδη και η επάνοδος από την Αίγυπτο κατά τις ιερές προφητείες και τα άλλα που δεν είναι εύκολο τώρα να απαριθμήσω. Γι' αυτά παρελήφθηκε ως μνηστήρ ο Ιωσήφ και εστάλθηκε ο άγγελος σε παρθένο μνηστευμένη με άνδρα ονομαζόμενο Ιωσήφ. Την δε φράσι «από τον οίκο και την πατριά του Δαβίδ» θα την εννοήσης και για τους δύο· διότι τόσο η Παρθένος όσο και ο Ιωσήφ ανέφεραν την γενεά τους στον Δαβίδ.

7. Και το όνομα, λέγει, της Παρθένου ήταν Μαριάμ, που ερμηνεύεται Κυρία. Τούτο δεικνύει και το αξίωμα της Παρθένου και το βέβαιο της παρθενίας, και το αλλοιώτικο και προσεκτικό και κατά κάποιον τρόπο παναμώμητο του βίου της· διότι, επειδή ήταν κυρίως παρθένος φερωνύμως, είχε την πλήρη κατοχή της αγνείας, όντας παρθένος και στο σώμα και στην ψυχή, και κατέχοντας τις ψυχικές δυνάμεις και όλες τις αισθήσεις του σώματος υπεράνω κάθε μολυσμού, και μάλιστα τόσο κυρίως και βεβαίως και εγκύρως και καθ' όλα ιερώς όλον τον χρόνο, όπως η κλεισμένη πύλη διατηρεί τους θησαυρούς και το σφραγισμένο βιβλίο διατηρεί τα γραπτά ανέγγικτα από τους οφθαλμούς· διότι περί αυτής έχει γραφή, τούτο είναι το σφραγισμένο βιβλίο και αυτή η πύλη θα είναι κλεισμένη, και κανείς δεν πρόκειται να περάση από αυτήν.

8. Αλλά και με άλλον τρόπο πάλι είναι Κυρία η Παναγία κατ' αξία, ως δεσπόζουσα των όλων, επειδή συνέλαβε σε παρθενία κι εγέννησε θείως τον κατά φύσι δεσπότη του παντός. Επίσης βέβαια είναι Κυρία όχι μόνο ως ελευθέρα από δουλεία και μέτοχος θείας κυριότητος, αλλά και ως πηγή και ρίζα της ελευθερίας του γένους, και μάλιστα μετά την απόρρητη και χαρμόσυνη γέννα. Διότι αυτή που συζεύχθηκε με άνδρα είναι μάλλον κυριευμένη παρά κυρία, και μάλιστα μετά την περίλυπη και οδυνηρή γέννα, κατά την αρά εκείνη προς την Εύα, «θα γεννήσης τέκνα με λύπη, θα εξαρτάσαι από τον άνδρα σου και αυτός θα σε αυθεντεύη»· για να ελευθερώση από αυτήν την αρά το ανθρώπινο γένος η παρθενομήτωρ, λαμβάνει την χαρά και την ευλογία δια του αγγέλου· διότι ο άγγελος, λέγει, αφού εισήλθε είπε προς την Παρθένο, «Χαίρε κεχαριτωμένη, ο Κύριος είναι μαζί σου, είσαι ευλογημένη ανάμεσα στις γυναίκες»· Ο αρχάγγελος δεν της προαγγέλλει το μέλλον λέγοντας, ο Κύριος είναι μαζί σου, αλλά εξαγγέλλει ό,τι έβλεπε τότε αοράτως να τελήται. Και αντιλαμβανόμενος ότι αυτή είναι τόπος θείων και ανθρωπίνων χαρισμάτων και στολισμένη με όλα τα χαρίσματα του θείου Πνεύματος, κυριολεκτικώς την αναγόρευσε κεχαριτωμένη, βλέποντας δε ότι ήδη έλαβε ένοικο αυτόν στον οποίο ευρίσκονται οι θησαυροί όλων τούτων και προορώντας την ανώδυνη κυοφορία και την γέννα που θα εγινόταν χωρίς ωδίνες, της απηύθυνε το «χαίρειν» κι εβεβαίωσε ότι είναι η μόνη ευλογημένη και ευλόγως δοξασμένη ανάμεσα στις γυναίκες· διότι κατά την υπερβολή της δόξας της θεομήτορος Παρθένου δεν υπάρχει άλλη δοξασμένη, κι αν εδοξάσθηκε.

9. Αλλά η Παρθένος, καθώς είδε κι εφοβήθηκε μήπως είναι κάποιος απατηλός άγγελος, που παραπλανά τις απερίσκεπτες κατά το παράδειγμα της Εύας, δεν έδέχθηκε ανεξετάστως τον χαιρετισμό· και μη γνωρίζοντας ακόμη καθαρώς τον σύνδεσμο προς τον Θεό που ευαγγελιζόταν αυτός, εταράχθηκε, λέγει, με τον λόγο του, επιμένοντας σταθερά στην παρθενία, «και διαλογιζόταν τι είδους ασπασμός είναι αυτός»· Γι' αυτό ο αρχάγγελος διαλύει αμέσως τον θεοφιλή φόβο της χαριτωμένης Παρθένου, λέγοντάς της· «μη φοβήσαι, Μαρία· διότι επέτυχες την χάρι του Θεού». Ποια χάρι; Αυτή που είναι δυνατή μόνο σ' αυτόν που δύναται τα αδύνατα και εφυλάχθηκε προ των αιώνων σε σένα μόνη. «Ιδού θα συλλάβης τέκνο». Ακούοντας δε σύλληψι, λέγει, μη σκεφθής καμμιά αφαίρεσι της παρθενίας, μη στενοχωρήσαι και μη ταράσσεσαι γι' αυτό· διότι τούτο το «ιδού θα συλλάβης», λεγόμενο τότε προς αυτήν που ήταν παρθένος, υπεδείκνυε πλέον τη σύλληψι ως συνοδοιπόρο με την παρθενία.

10. «Ιδού λοιπόν θα συλλάβης και θα γεννήσης υιόν»· δηλαδή παραμένοντας όπως είσαι σήμερα και διατηρώντας ανέπαφη την παρθενία σου, θα συλλάβης έμβρυο και θα γεννήσης τον υιόν του Υψίστου. Τούτο προβλέποντας και ο Ησαΐας πριν από πολλά χρόνια, έλεγε, «ιδού η Παρθένος θα κυοφορήση και θα γεννήση υιόν», και «προσήλθα προς την προφήτιδα. Πώς λοιπόν ο προφήτης προσήλθε προς την προφήτιδα; Όπως τώρα ο αρχάγγελος προς αυτήν διότι αυτό που είδε τώρα αυτός, τούτο προείδε και προείπε εκείνος. Ότι δε η Παρθένος ήταν προφήτις, που είχε προφητική χάρι, θα το δείξη στον θέλοντα η ωδή της που περιέχεται στο ευαγγέλιο.

11. Προσήλθε λοιπόν, λέγει, ο Ησαΐας προς την προφήτιδα, ασφαλώς με το προβλεπτικό πνεύμα και συνέλαβε τέκνο, πριν έλθη ο πόνος των ωδίνων, εξέφυγε και εγέννησε αρσενικό τέκνο· ο δε αρχάγγελος λέγει τώρα προς αυτήν, «θα γεννήσης υιόν και θα τον ονομάσης Ιησούν, που ερμηνεύεται Σωτήρ· θα είναι δε μέγας». Είπε λοιπόν πάλι ο Ησαΐας, «θαυμαστός σύμβουλος, Θεός ισχυρός, εξουσιαστής, άρχων ειρήνης, πατήρ του μέλλοντος αιώνος». Ομοίως με αυτόν τώρα λέγει και ο αρχάγγελος, «αυτός θα είναι μέγας και θα ονομασθή υιός Υψίστου» (πώς δε δεν είπε, είναι μέγας και υιός Υψίστου, αλλά θα είναι και θα ονομασθη; Τούτο συμβαίνει διότι ωμιλούσε περί του ανθρωπίνου προσλήμματος του Χριστού), ενώ συγχρόνως δηλώνει ότι και θα γνωσθή σε όλους και από αυτούς θα κηρυχθή ότι είναι τέτοιας λογής, ώστε ύστερα να μπορή και ο Παύλος να λέγη, «ο Θεός εφανερώθηκε σε σάρκα, εκηρύχθηκε στα έθνη, επιστεύθηκε στον κόσμο». Αλλά λέγει επίσης, «θα του δώση ο Κύριος τον θρόνο του πατρός του Δαβίδ, και θα βασιλεύση στο γένος του Ιακώβ επί αιώνες και της βασιλείας του δεν θα υπάρξη τέλος»· αυτός δε, του οποίου η βασιλεία ως αιωνία δεν έχει τέλος, είναι ο ίδιος ο Θεός. Αλλ' αυτός έχει και πατέρα τον Δαβίδ, επομένως είναι ο ίδιος και άνθρωπος, ώστε αυτός που θα γεννηθή να είναι συγχρόνως Θεός και άνθρωπος, υιός ανθρώπου και υιός Θεού, που ως άνθρωπος λαμβάνει την αδιάδοχη βασιλεία από το Θεό Πατέρα, όπως είδε και προεξήγγειλε ο Δανιήλ· «παρατηρούσα», λέγει, «έως ότου ετοποθετήθηκαν θρόνοι κι εκάθησε ο Παλαιός των ημερών και ιδού κάποιος ως υιός ανθρώπου ερχόταν επάνω στις νεφέλες του ουρανού και έφθασε μέχρι των Παλαιού των ημερών, κι εδόθηκε σ' αυτόν η τιμή και η εξουσία· και η βασιλεία του είναι βασιλεία αιώνιος και δεν θα δοθή σε άλλον βασιλέα».

12. Θα καθήση δε στον θρόνο του Δαβίδ και θα βασιλεύση στο γένος του Ιακώβ· επειδή βέβαια ο μεν Ιακώβ είναι πατριάρχης όλων των θεοσεβών, ο δε Δαβίδ είναι ο πρώτος από όλους που εβασίλευσε θεοσεβώς μαζί και θεαρέστως σε τόπο του Χριστού, ο οποίος συνήνωσε σε μια αρχή ουράνια και αιώνια την πατριαρχία και την βασιλεία. Η δε χαριτωμένη Παρθένος, μόλις ήκουσε από τον αρχάγγελο τα τόσο εξαίσια και θεία λόγια, ότι ο Κύριος είναι μαζί σου, και ιδού θα συλλάβης και θα γεννήσης υιό, λέγει, «πώς θα μου συμβή τούτο; Διότι δεν έχω σχέσεις με άνδρα». Διότι αν και μου μεταφέρεις πολύ πνευματικό και ανώτερο σαρκικών παθών μήνυμα, από το άλλο μέρος μου αναφέρεις σύλληψι στην γαστέρα και κυοφορία και τοκετό, προσθέτεις δε για τη σύλληψι και το ιδού· πώς λοιπόν θα μου συμβή τούτο; Διότι, λέγει, δεν έχω σχέσεις με άνδρα. ==========

13. Λέγει δε τούτο η Παρθένος, όχι από απιστία, αλλ' επειδή εζητούσε να μάθη κατά το δυνατό πώς έχει το πράγμα· γι' αυτό και ο αρχάγγελος λέγει προς αυτή, «Πνεύμα άγιο θα έλθη σ' εσένα και δύναμις του Υψίστου θα σ' επισκιάση· γι' αυτό και το άγιο που θα γεννηθή θα ονομασθή Υιός Θεού». Αγία βέβαια είσαι εσύ, λέγει, και χαριτωμένη, Παρθένε· Πνεύμα δε πάλι άγιο θα έλθη σ' εσένα, που θα ετοιμάση και καταρτίση την θεουργία μέσα σου με υψηλότερα προσθήκη αγιασμού· και θα σε επισκιάση δύναμις Υψίστου, η οποία συγχρόνως θα σε ενδυμαμώνη και δια της επισκιάσεως σ' εσένα και της συνάφειας με τον εαυτό της θα μορφώνη την ανθρωπότητα, ώστε το γεννώμενο να είναι άγιο, Υιός Θεού και δύναμις Υψίστου μορφωμένη κατά άνθρωπο. Διότι εξ άλλου ιδού και η Ελισάβετ η συγγενής σου, που επέρασε όλον τον βίο της στείρα, τώρα με την βούλησι του Θεού σε γηρατειά παραδόξως κυοφορεί, διότι κανένα πράγμα δεν είναι αδύνατο για τον Θεό.

14. Τι πράττει λοιπόν προς αυτά η χαριτωμένη Παρθένος, η θεία κατά την σύνεσι και απαράμιλλη; Πάλι τρέχει προς τον Θεό και απευθύνεται προς αυτόν με ευχή λέγοντας προς τον αρχάγγελο· αν, όπως λέγεις, έλθη σ' εμένα άγιο Πνεύμα, για να με καθαρίση περισσότερο και να με δυναμώση να δεχθώ το σωτήριο έμβρυο, αν μ' επισκιάση δύναμις του Υψίστου που θα μορφώση μέσα μου κατά τον άνθρωπο αυτόν που φέρει την μορφή του Θεού και θα δημιουργήση άσπορη λοχεία, αν το γεννώμενο θα είναι άγιο και Υιός Θεού και Θεός και βασιλεύς αιώνιος, βέβαια τίποτε δεν είναι αδύνατο για τον Θεό, «ιδού εγώ η δούλη του Κυρίου, ας γίνη σύμφωνα με το λόγο σου». Κι έφυγε από εκεί ο άγγελος, αφού άφησε στην γαστέρα της τον ποιητή του σύμπαντος συνημμένο με σώμα και αφού με την συνάφεια αυτή, που εξυπηρέτησε, προξένησε την σωτηρία του κόσμου. Έτσι και ο Ησαΐας προεικόνισε εναργώς με όσα αξιώθηκε ήδη μακαρίως να πάθη. Διότι αυτός δεν είδε τον Σεραφείμ να παίρνη αμέσως τον άνθρακα από το νοητό θυσιαστήριο του ουρανού· τούτον τον επήρε ο Σεραφείμ με την λαβίδα, με την οποία έγγισε και τα χείλη του, δίδοντας την κάθαρσι. Αυτή η εμπειρία της λαβίδας ήταν το ίδιο μ' εκείνο το μεγάλο θέαμα που είδε ο Μωυσής, μια βάτο που ήταν αναμμένη με πυρ και δεν κατακαιόταν.

15. Ποιος δεν γνωρίζει ότι εκείνη η βάτος και αυτή η λαβίδα ήσαν σαν η παρθενομήτωρ, που συνέλαβε μέσα της το θείο πυρ απυρπολήτως, αφού και. εδώ αρχάγγελος εμεσίτευε στην σύλληψι και συνήνωνε δι' αυτής τον αίροντα την αμαρτία του κόσμου με το ανθρώπινο γένος και με την απόρρητη συνάφεια μας εξάγνισε; Επομένως αυτή η παρθενομήτωρ είναι η μόνη μεθόριο κτιστής και άκτιστης φύσεως· όσοι βέβαια γνωρίζουν το Θεό θα αναγνωρίσουν και αυτήν ως χώρα του αχωρήτου και αυτήν θα υμνήσουν μετά τον Θεό όσοι υμνούν τον Θεό. Αυτή είναι και αιτία των πριν από αυτή και προστάτις των μετά από αυτή και πρόξενος των αιωνίων αγαθών. Αυτή είναι υπόθεσις των προφητών, αρχή των Αποστόλων, εδραίωμα των μαρτύρων, κρηπίδα των διδασκάλων. Αυτή είναι η δόξα των επί γης, η τερπνότης των ουρανίων, το εγκαλλώπισμα όλης της κτίσεως. Αυτή είναι η καταρχή, η πηγή και η ρίζα της αποθησαυρισμένης για μας ελπίδος στους ουρανούς.

16. Αυτήν την ελπίδα είθε ν' αποκτήσωμε όλοι εμείς με τις δικές της προσβείες για μας, σε δόξα του προ αιώνων γεννηθέντος από τον Πατέρα και σαρκωθέντος κατά τους τελευταίους αιώνες από αυτήν Ιησού Χριστού του Κυρίου μας. Σ' αυτόν πρέπει κάθε δόξα, τιμή και προσκύνησις, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Γένοιτο.